Wat zouden we doen als we nu konden voorkomen dat de volgende generatie opgroeit in een onherkenbare wereld? Kunnen we daadwerkelijk het verschil maken voor de toekomst van onze kinderen, of zijn we te laat?
De gevolgen van klimaatverandering zijn al voelbaar, ook in Nederland. Hittegolven, overstromingen en luchtvervuiling raken niet alleen onze leefomgeving, maar hebben directe invloed op de gezondheid en het welzijn van kinderen en jongeren. Volgens het UNICEF-rapport Opgroeien in een veranderend klimaat (2025) lopen zij extra risico’s: hun lichamen zijn kwetsbaarder, hun leefomgeving is vaak minder klimaatbestendig en zij hebben zelf weinig invloed op de grote beslissingen die hun toekomst bepalen.
Het rapport schetst een alarmerend beeld. Zo blijkt dat bijna alle kinderen in Nederland hittestress ervaren bij buitenspelen op warme dagen, vooral in versteende wijken zonder voldoende schaduw of verkoeling. Ook mentale gezondheid komt onder druk te staan: slechtere nachtrust, verminderde concentratie en gevoelens van machteloosheid nemen toe. Tegelijkertijd pleit UNICEF nadrukkelijk voor het versterken van handelingsperspectief: jongeren een rol geven, hen serieus nemen, en hen laten bijdragen aan duurzame oplossingen. Dit pleidooi wordt onderbouwd met vijf concrete aanbevelingen gebracht.
Handelen in tijden van klimaatverandering
Langzaam maar zeker ontstaat er beweging op dit gebied. Naast dat het veranderende klimaat een veel besproken onderwerp is in het onderwijs, worden jongeren ook steeds vaker betrokken bij de ontwikkelingen rondom dit thema. Een voorbeeld hiervan is het Openbaar Lyceum Zeist (OLZ), waar ik zelf nauw bij betrokken ben door middel van het Eco-Schools-programma. Hier heeft een groep leerlingen het initiatief genomen om hun school duurzamer te maken, en daarmee hun omgeving.
In één schooljaar zette het Eco-team van het OLZ acties op, zoals een kledingruilmarkt, vergroening van het schoolplein en een kerstactie rond natuur. Ze organiseerden zich in projectgroepen, evalueerden zelf hun voortgang en werkten samen met lokale partners zoals het Wereld Natuur Fonds en de weggeefwinkel. Hun inzet werd beloond met het Bronzen Eco-Schools certificaat: een erkenning voor hun collectieve leerproces en impact.
Wat dit voorbeeld bijzonder maakt, is dat leerlingen zélf de regie hebben. Ze ervaren dat hun stem ertoe doet, dat hun acties verschil maken, en dat samenwerking loont. Zo groeit niet alleen hun ecologisch bewustzijn, maar ook hun vertrouwen in henzelf en het vermogen om bij te dragen aan een betere wereld.
In de kern vooruit
Toekomstgericht onderwijs gaat verder dan alleen kennisoverdracht: het gaat om het ontwikkelen van veerkracht, creativiteit en verantwoordelijkheid. Om het creëren van een leeromgeving waarin jongeren de uitdagingen van vandaag en de oplossingen van morgen tot zich nemen. Een omgeving waar duurzaam- en betekenisvol handelen centraal staat. Niet als extra taak, maar als kern van goed onderwijs in deze tijd. Op deze manier creëren we gezamenlijk een samenleving die niet alleen reageert op verandering, maar haar ook mede vormgeeft.
Mocht je naar aanleiding van dit stuk graag in contact komen, stuur een berichtje:
Thijs van der Meulen
