Wat zeven jaar geleden begon met een brief aan het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, is inmiddels uitgegroeid tot een landelijk initiatief. In de brief die wij vanuit SME verstuurden, schreven we dat we ons zorgen maakten over de gefragmenteerde aandacht voor duurzaamheid in het onderwijs. Er waren veel goedbedoelde initiatieven, maar vaak in de vorm van losse lesprogramma’s over bijvoorbeeld circulariteit, water of klimaat. We riepen de Rijksoverheid op om zich in te zetten voor een meer programmatische aanpak van natuur, milieu en duurzaamheid in het onderwijs.
Interdepartementale werkgroep Duurzame School
Die oproep heeft de Rijksoverheid zich ter harte genomen. Na een periode van verkenning en onderzoek startte in 2021 de interdepartementale werkgroep Duurzame School: een samenwerkingsverband van verschillende ministeries die over de grenzen van hun eigen beleid heen kijken. Samen stemmen zij beleidsactiviteiten af op het snijvlak van jongeren, onderwijs en duurzaamheid, en brengen deze meer in samenhang richting het onderwijsveld.
In opdracht van deze werkgroep onderzocht een kwartiermaker, Hans Lodders, in 2024 hoe een ondersteuningsstructuur eruit zou kunnen zien voor scholen die met duurzaamheid aan de slag willen. Dit kwartiermakerstraject bestond uit drie fasen, die elk werden afgesloten met een miniconferentie. Op basis daarvan leverde de kwartiermaker eind 2024 een reeks adviezen op voor de verdere uitwerking en opvolging van het traject.
Miniconferentie
Deze maand vond er weer zo’n miniconferentie plaats, waar onderwijsprofessionals uit het hele land samenkomen om te werken aan een gezamenlijke aanpak: duurzaamheid structureel integreren in het onderwijs. De deelnemers werden meegenomen in wat er is gebeurd met de adviezen van de kwartiermaker eind 2024. Zo zijn er verschillende pilots uitgevoerd en hebben de ministeries hun inzet bepaald. SME leverde aan diverse programma-onderdelen een bijdrage.
Tijdens de bijeenkomst was er niet enkel ruimte voor ontmoetingen en uitwisselingen, maar ook voor inspiratie. Verschillende sprekers deelden hun ervaringen uit de praktijk en gaven een inkijkje in de stappen die binnen hun pilotprojecten zijn gezet om duurzaamheid echt te verankeren in het onderwijs. Zo werd zichtbaar hoe de gezamenlijke aanpak vorm begint te krijgen op verschillende niveaus.
Pilot Duurzaamheidscoördinator
Thijs van der Meulen presenteerde de uitkomsten van een pilot in het voortgezet onderwijs. Een belangrijke schakel in deze aanpak is de duurzaamheidscoördinator binnen scholenkoepels. Deze persoon brengt de behoeften van leerkrachten in kaart en koppelt die aan relevante initiatieven en partners buiten de school.
Eva Mientjes en Thijs van der Meulen gingen in opdracht van de interdepartementale werkgroep Duurzame School met dit idee aan de slag en onderzochten de rol van de duurzaamheidscoördinator in de praktijk, samen met zes scholen die meedoen aan Eco-Schools. Daarbij werden niet alleen docenten en schoolbesturen betrokken, maar ook leerlingen. Dat leverde waardevolle inzichten én mooie resultaten op. Bekijk het hele artikel en rapport hier.
Pilot Combinatiefunctie Natuur- en Duurzaamheidseducatie
Daarnaast presenteerden Arjan Klopstra en Anouk Haverkamp de voorlopige resultaten van de pilot Combinatiefunctie natuur- en duurzaamheidseducatie (NDE). Een combinatiefunctionaris versterkt de samenwerking tussen gemeenten, onderwijs en lokale partners en bestaat nu al voor sport en cultuur, vanuit de Brede Regeling Combinatiefuncties. De pilot voor een combinatiefunctie NDE wordt in de praktijk uitgevoerd bij Natuurcentrum Arnhem en Utrecht Natuurlijk.
De combinatiefunctionaris bij deze NDE-organisaties werkt aan een structurele plek voor natuur en duurzaamheid in het onderwijs. Door samen te werken met het onderwijs, maar ook met gemeenten, het lokale onderwijsnetwerken en met andere lokale partners. Dat leidt tot meer eigenaarschap voor natuur en duurzaamheid bij scholen, zeker wanneer daarbij aansluiting gevonden wordt bij gemeentelijk beleid, en tot meer samenhang tussen initiatieven van lokale partijen. Binnen de pilot werken we vanuit een lokale NDE-organisatie: daar liggen al sterke relaties met scholen en met het lokale netwerk. Ze kunnen zo als makelaar, aanjager en gesprekspartner van de school optreden en daarbij de verbinding maken met maatschappelijke opgaven. De combinatiefunctie NDE blijkt van grote waarde voor het duurzaam verankeren van natuur en duurzaamheid in het onderwijs én de samenleving.
Whole School Approach-kaartspel
Tot slot sloot Hak van Nispen de dag af met het Whole School Approach-kaartspel, dat SME het afgelopen jaar ontwikkelde samen met andere partners zoals Vereniging GDO en Coöperatie Leren voor Morgen. Alle deelnemers kregen kaartjes met daarop verschillende rollen: van conciërge tot schoolbestuurder en van leraar Nederlands tot HR-manager. Zo werden de deelnemers uitgedaagd om na te denken over duurzaamheidsvraagstukken vanuit een ander perspectief. Dat zorgde voor levendige discussies, veel gelach en ook frisse ideeën om direct mee aan de slag te gaan.
Benieuwd hoe dit bij jullie school zou kunnen werken? Neem gerust contact met ons op. We denken graag met je mee.
Mooie discussies tijdens het WSA-spel.
SME
