Duurzaamheid krijgt steeds meer aandacht in de samenleving, en ook scholen in het voortgezet onderwijs willen hier structureel mee aan de slag. Vaak staat dit al in het koers- of schoolplan, maar hoe dit in de praktijk toe te passen, is nog niet altijd duidelijk. Op sommige scholen ontstaat de rol van duurzaamheidscoördinator, dit is iemand die duurzaamheid op school actief aanjaagt. Maar wat doet zo’n coördinator precies? En draagt het daadwerkelijk bij aan het verankeren van duurzaamheid op een school? Om dit te onderzoeken, voerde SME in schooljaar 2024-2025 een pilot rond duurzaamheidscoördinatoren in het voortgezet onderwijs uit. De pilot werd gesubsidieerd door het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat.
Onze aanpak
Aan de pilot namen zes scholen deel die meedoen met het Eco-Schools-programma. Deze scholen behoren tot twee verschillende koepels: Libréon en SVOK: Stichting Voortgezet Onderwijs Kennemerland. De deelnemende scholen stelden duurzaamheidscoördinatoren aan op koepelniveau, schoolniveau en leerlingniveau. Zij kregen hiervoor een financiële stimuleringsbijdrage. Met alle duurzaamheidscoördinatoren en hun Eco-Schools-begeleiders hebben we onderzocht:
- Welke rollen en taken ten aanzien van duurzaamheid passen bij coördinatie op koepel-, school- en leerlingniveau;
- Hoe deze rollen in gezamenlijkheid met elkaar duurzaamheid op school kunnen aanjagen en borgen;
- Hoe ondersteuning geboden kan worden om duurzaamheid breder te laten leven en te verankeren binnen deze scholen.
Het traject duurde één schooljaar en bestond uit interviews, een training, uitwisselingsbijeenkomsten en het bijhouden van logboeken. De uitwisselingsbijeenkomsten hadden als voornaamste doel om te leren van en met elkaar over de invulling van de rol van een duurzaamheidscoördinator. In het traject ontstond hierdoor een kleine lerende community. Bij iedere bijeenkomst stond steeds een van de onderzoeksvragen centraal. De data van de gesprekken, bijeenkomsten en logboeken zijn vervolgens geanalyseerd en hieruit worden conclusies getrokken en aanbevelingen gedaan.
Een belangrijke, maar kwetsbare rol
De pilot bevestigt dat duurzaamheidscoördinatoren een cruciale rol vervullen in het realiseren van duurzame scholen. Door doelen te stellen, continuïteit te waarborgen, verbindingen te leggen en duurzaamheid steeds opnieuw te agenderen, dragen duurzaamheidscoördinatoren op de drie niveaus actief bij aan de overgang van ad-hoc initiatieven naar procesmatige aanpak. Zo ontstaat uiteindelijk een systemische verankering van duurzaamheid in de schoolorganisatie.
De werkzaamheden van duurzaamheidscoördinatoren worden echter belemmerd door gebrek aan intern draagvlak en structurele borging, te weinig facilitering en versnipperde informatie. Daarmee worden de kansen die een duurzaamheidscoördinator biedt nog onvoldoende benut. Er is behoefte aan meer draagvlak, betere facilitering, ruimte voor professionele ontwikkeling en deelname aan gestructureerde netwerken om samenwerking en kennisdeling te bevorderen.
“Ik denk eigenlijk dat er zonder coördinatie niet zoveel was gebeurd. Binnen het onderwijs heb je de waan van de dag: lessen, resultaten, inspectie, doorstroom. Ik weet bijna zeker dat het individueel afhankelijk van docenten zou zijn die er wat tijd voor nemen in de les. Ook was het gesprek er dan minder over gegaan en waren er geen Eco-Teams geweest.”
– duurzaamheidscoördinator van een van de deelnemende scholen
Blik op de toekomst
Om duurzaam onderwijs vanuit de Whole School Approach vorm te geven, is het wenselijk dat er op iedere school een duurzaamheidscoördinator rondloopt. In de pilot zien we namelijk dat duurzaamheidscoördinatie veel potentie heeft voor de integratie van duurzaamheid in het onderwijs. Tegelijkertijd moeten we ook vaststellen dat zonder institutionele urgentie en ondersteuning het werken aan duurzaamheid in het onderwijs een kwetsbare ‘extra’ blijft. We eindigen het eindrapport van de pilot dan ook met verschillende aanbevelingen aan scholen, aan onderwijsondersteunende organisaties en aan de Rijksoverheid.
Ben je benieuwd naar alle resultaten of wat jij vanuit jouw rol kunt doen?
Eva Mientjes
