Energiecoaches spelen een cruciale rol bij het bestrijden van energiearmoede op lokale schaal. Ze gaan persoonlijk bij bewoners langs en helpen hen om energie te besparen, kamer voor kamer. Maar wat doen deze energiecoaches precies en hoe worden ze voorbereid? Hoe help je hele diverse groepen bewoners op een menselijke manier, zodat je écht een verschil kunt maken? We interviewen Imke Tegels, adviseur participatie bij SME.
Om energiearmoede tegen te gaan op lokale schaal worden regelmatig energiecoaches ingezet. Wat doen de energiecoaches en hoe worden ze voorbereid?
Een energiecoach gaat op verzoek langs bij bewoners om samen met hen te kijken hoe ze energie kunnen besparen. Voordat de coaches aan de slag gaan volgen ze een driedaagse training in hun eigen gemeente. De coaches leren in die periode heel veel over de energierekening en hoe je daarop kunt besparen. De coaches krijgen tips over hoe je dingen net wat anders kunt doen én kleine maatregelen toe kunt passen. Indien de gemeente dat wenst proberen de coaches de bewoners ook te enthousiasmeren over technische maatregelen, daarna worden ze doorverwezen naar hun energieloket. In de trainingen besteden we naast de inhoud ook veel aandacht aan de manier waarop je de tips kunt geven. Hoe ga je met de bewoners in gesprek? Hoe maak je de tips klein genoeg zodat het eenvoudig is om ze uit te proberen? De coaches moeten zich vaak verplaatsen in situaties die zij zelf mogelijk niet kennen. Daar is best wat vaardigheid voor nodig. Het is belangrijk om de coaches daar op voor te bereiden.
Waarom zijn energiecoaches effectiever dan andere methoden of programma's in de strijd tegen energiearmoede?
De energiecoaches leveren maatwerk: ze geven informatie over energiebesparing op een manier die aansluit bij de leefsituatie van de bewoner. Je moet proberen het zo makkelijk mogelijk te maken voor de bewoners om met dit thema aan de slag te gaan. We moeten ons realiseren dat het internet maar ook schriftelijke informatie lang niet toegankelijk zijn voor iedereen, zeker voor de doelgroep die wij willen bereiken. Bovendien moet iemand intrinsiek gemotiveerd zijn om zelf de kennis te vergaren die nodig is om te gaan besparen. Als dat niet het geval is, is het heel fijn voor bewoners om tips in eigen tempo verteld te krijgen.
We zien over het algemeen dat mensen steeds gemotiveerder raken om energiearme bewoners in hun eigen gemeente te helpen. Als de coach zelf uit de doelgroep komt heeft dat veel voordelen. Maar het lukt niet altijd om mensen uit de doelgroep te werven. We geven daarom altijd van tevoren heel duidelijk aan dat ieder huishouden enorm kan verschillen en dat ze zich daar zo goed mogelijk op in moeten stellen. Uiteindelijk heeft de ervaring meer effect dan er van tevoren over praten. Soms zien we dat een coach best kan schrikken van een uitzonderlijke situatie waarin een bewoner zit. Dat kan best heftig binnenkomen. Binnen de trainingen en terugkombijeenkomsten bieden we hier ook ruimte voor, zodat coaches het hier over kunnen hebben en ervaringen kunnen uitwisselen.
We hebben het al even gehad over coaches die zich in kunnen leven in de doelgroep. Waarom is het juist zo belangrijk voor een coach om zich in te kunnen leven in de bewoners binnen specifiek diens gemeente?
Het inlevingsvermogen van een coach is belangrijk omdat je wilt dat iemand de energiebesparingstips gaat toepassen. Zij zullen de tips alleen toepassen als iemand zich verbonden voelt met de coach. Als de coach begrip toont en snapt waarom iets lastig is, dan voelt dat heel anders dan een tik op je vingers. Je kunt niet een huis binnenvallen en zeggen: “Hoe kun je de deur nou open zetten als de verwarming hoog aan staat?” Dat werkt niet en zal er zelfs toe leiden dat de andere tips hoogstwaarschijnlijk ook niet worden opgevolgd.
Kun je een voorbeeld geven waarin het inlevingsvermogen van een coach belangrijk is?
De coaches wordt geleerd om de bewoners te wijzen op verbeterpunten. Stel je voor dat je als coach een aquarium tegenkomt in het huis van een bewoner. De coaches leren dat ze de emotionele band tussen het aquarium en de bewoner moeten inschatten en begrijpen. Daar kunnen ze vervolgens op inspelen. Als de bewoner zegt: “Mijn man verzorgt zijn vissen als onze kinderen. Hij zit er uren naar te kijken en is er dol op” dan weet de coach dat het niet slim is om te zeggen dat het aquarium weg moet omdat het te veel elektra kost. Op zo’n moment voet bij stuk houden en zeggen dat die teveel energie kost, heeft geen effect. Sterker nog, doordat je ‘kritiek hebt’ op hun hobby is de kans groot dat ze helemaal niet meer luisteren en geen enkele tip uitvoeren. Je kunt dan veel beter op zoek gaan naar tips die hen geen moeite kosten.
Dus eigenlijk zeg je dat een energiecoach er echt niet is om alles af te keuren wat er niet goed gaat, maar vooral met de bewoner te kijken waar de mogelijkheden wel liggen.
Absoluut, dat is een hele mooie samenvatting. De coaches leren dan dat ze de middenweg moeten zoeken door de bewoner bijvoorbeeld aan te sporen om te beginnen met de temperatuur een halve graad te verlagen of een minuut korter douchen. Zo ga je samen kijken naar de mogelijkheden en doordat je er kleine stapjes van maakt is de kans van slagen veel groter.
Welke kwaliteiten maken een goede coach?
Een nieuwe coach hoeft weinig tot niets te weten over energie besparen. De mensen die er heel veel van weten willen vaak over het technische deel gaan vertellen, terwijl de bewoners vaak niet echt zitten te wachten op een technisch verhaal. Wat ik veel liever wil is dat de buur op de hoek die eigenlijk iedereen kent, iemand die in het lokale netwerk actief is en die lekker makkelijk praat met iedereen, energiecoach wordt. De inhoudelijke kennis leren we iedereen op de training.
"Een nieuwe coach hoeft weinig tot niets te weten over energie besparen."
Kun je een voorbeeld uit de praktijk noemen?
Een goed voorbeeld van een coach die echt een verschil maakt, is een coach in Diemen die Arabisch spreekt. Hij heeft op eigen initiatief geholpen met het vertalen van informatie rondom energiearmoede. Hij wil echt zijn achterban helpen en doet daarvoor enorm zijn best. Ook hier zie je het belang van aansluiten bij iemands leefomgeving terug. Voor veel bewoners is het fijn dat iemand naast je kan staan en dat hij je alles in je eigen taal kan vertellen. Elkaar begrijpen gaat dan een stuk makkelijker.
Wat zijn, gebaseerd op jouw ervaringen, de grootste uitdagingen die het opleiden van de energiecoaches binnen deze aanpak met zich meebrengt? En hoe wordt er met deze uitdagingen omgegaan?
Het traject ‘energiecoaches’ is natuurlijk breder dan het opleiden. We gaan samen met diverse partijen op zoek naar coaches, leiden ze op en begeleiden ze. Vaak helpen we ook met de communicatie voor het werven van de energiegesprekken. De uitdaging zit vooral in het werven van de coaches en het werven van de gesprekken. De rest van het traject heb je veel meer zelf in de hand en dat doen we ook al heel erg lang. Lang voordat de term energiecoach bestond, leidden wij al milieucoaches op.
Maar de werving van zowel coaches als bewoners blijft een uitdaging en daar blijven we dan ook aan schaven om het steeds te verbeteren. We kunnen er niet altijd de vinger opleggen waarom het in de ene gemeente heel goed loopt en in de andere gemeente je alles uit de kast moet trekken. We helpen gemeenten om simpele teksten te schrijven, maken korte filmpjes, gifjes voor social media maar we betrekken ook steeds vaker organisaties bij het traject die dicht bij de doelgroep staan om ook via hen te werven. De doelgroep die het het meeste nodig heeft, gebruikt het minst de reguliere kanalen dus je moet echt je best doen. Dan is het extra leuk als het lukt om een hele diverse groep coaches op te leiden en te begeleiden.
"Lang voordat de term energiecoach bestond, leidden wij al milieucoaches op."
Tot slot: wat zijn volgens jou de belangrijkste aspecten van de werkwijze van energiecoaches die bijdragen aan hun effectiviteit in strijd tegen de energiearmoede?
Een hele belangrijke eigenschap die een goede energiecoach heeft is oprechte betrokkenheid. Dat vind ik heel mooi om te zien. Coaches die echt het verschil willen maken en moeite willen doen voor een bewoner. Het maken van een connectie met de bewoners is de eerste en belangrijkste stap in het hele proces. Als een coach een vertrouwensband kan scheppen met de bewoner kan dat echt een verschil maken.
Dit sluit ook aan bij de werkwijze die we in het algemeen hebben vanuit SME. Het begrip ‘duurzaamheid’ kan gemakkelijk te groot en te zwaar voelen. Je kunt niet alles in één keer veranderen. Door op een empathische manier bewoners te benaderen help je ze om kleine stappen te zetten. Kleine, makkelijke en soms ook echt leuke stappen. We zien bewoners met hele verschillende motivaties, en dat is prima. Als je vindt dat iedereen intrinsiek gemotiveerd moet zijn rondom duurzaamheid, ga je veel mensen niet meekrijgen. Iedereen kan vanuit hun situatie iets bijdragen en dat is ook waarom wij op deze manier werken!
"Een hele belangrijke eigenschap die een goede energiecoach heeft is oprechte betrokkenheid."
Imke Tegels
