In Noordwijk is het betalen van de energierekening sinds het afgelopen najaar een grote zorg geworden voor veel bewoners. In dit interview spreken we met Huub van Dam, energiecoach in de gemeente Noordwijk die specifiek gesprekken voert met bewoners in energiearmoede. Huub, een gepensioneerde agrarisch professional met een passie voor energiebesparing, deelt zijn ervaringen als energiecoach en benadrukt het belang van het opbouwen van een vertrouwensband met bewoners. Juist in deze uitdagende situatie zetten Huub en zijn collega’s uit het energiecoachteam zich vrijwillig in om bewoners te helpen met het verduurzamen van hun huis en het verlagen van hun energierekening.
Kun je jezelf kort introduceren en uitleggen wat je rol is als energiecoach in de gemeente Noordwijk?
Ik heet Huub van Dam, ik ben 67 jaar oud en ik woon in gemeente Noordwijkerhout. In het najaar van 2022 merkte ik dat ik graag weer wat wilde gaan doen met mijn vrije tijd. Toevallig zag ik destijds een oproep voorbijkomen voor vrijwilligers die als energiecoach aan de slag wilden gaan in de gemeente Noordwijk. Daar heb ik toen op gereageerd en heb telefonisch contact gezocht met Coco. Ik ben zelf altijd al geïnteresseerd geweest in het besparen van energie, dus ik had het gevoel dat dit wel een mooie uitdaging voor mij zou zijn.
Hoe lang ben je actief als energiecoach in de gemeente Noordwijk en wat is jouw ervaring tijdens de gesprekken?
Ik heb de opleiding eind januari afgerond, dus ik ben nu ongeveer 5 maanden actief als energiecoach in de gemeente. Wat mij opvalt is dat bij deze bewoners het water hun spreekwoordelijk aan de lippen staat, en dat ze écht niet veel te besteden hebben. Tot mijn verbazing doen deze bewoners wel al veel aan energiebesparing. Ik realiseer me door mijn werk als coach dat bewoners dit simpelweg uit pure noodzaak doen.
Hoe zien die situaties er uit? Op welke manieren zijn bewoners al aan het besparen?
Vaak zijn het schrijnende gevallen waarbij bewoners het extreme opzoeken om de energierekening laag te houden. Veel bewoners besluiten bijvoorbeeld om de thermostaat lager in te stellen dan de aanbevolen 19 graden Celsius, of trekken overal de stekkers eruit. Zo was er één bewoner die in de winter een skipak aandeed in de woonkamer om maar niet te hoeven stoken. Door deze bezoeken werd mij duidelijk dat deze mensen simpelweg niet de mogelijkheid hebben om grote stappen te zetten richting het verduurzamen van hun huis. Daarom vind ik het ook zo bewonderingswaardig en tegelijkertijd schrijnend dat de bewoners er echt alles aan doen hun energierekening te minimaliseren door extreme maatregelen te nemen.
Iedere energiecoach krijgt ter voorbereiding van het voeren van gesprekken een driedaagse training. Hoe heeft u deze training ervaren?
Om te beginnen vond ik het vanuit een sociaal perspectief hele gezellige en leerzame dagen. Er waren veel mensen aanwezig bij de training die ook gepensioneerd zijn. Via deze ingang willen zij net als ik hun kennis en ervaringen met anderen delen, om elkaar weer een stapje verder te helpen. Doordat iedere coach een vergelijkbare motivatie heeft is het ook erg gemakkelijk om als team te functioneren en elkaar te leren kennen. Ook het fysieke aspect van de trainingen vond ik erg fijn. Tijdens mijn werk heb ik veel cursussen zowel online als fysiek gevolgd. Ik vind het fijn om met mensen in één ruimte te zitten en daar mee te converseren of te discussiëren. Die dynamiek werkt voor mij en veel anderen beter dan een online meeting. Verder waren de cursussen inhoudelijk ook erg interessant, waardoor we een goede combinatie van inhoudelijke kennis en sociale skills meekregen.
Welke tools uit de training zijn je het meeste bijgebleven en gebruik je tijdens de adviesgesprekken met de bewoners?
Het doornemen van de jaarlijkse energierekening gebruik ik zoveel mogelijk. Tijdens de opleiding hebben we die uitgebreid door leren nemen omdat het inzicht geeft in het verbruik en daarmee aanknopingspunten biedt om energie te besparen. De ene bewoner vindt het fijn om er met ons naar te kijken, de ander maakt het niet zoveel uit en wil liever weten hoe ze dat bedrag maandelijks omlaag kunnen krijgen. Verder hebben we tijdens de training geleerd hoe we de ‘kamer-voor-kamer-methode’ toe kunnen passen. Samen met de bewoner lopen we door het huis en kijken we wat er per ruimte bespaard kan worden. Dit zorgt voor een gestructureerd proces dat de bewoner goed kan volgen.
Wat is volgens jou de beste aanpak om als energiecoach iets teweeg te kunnen brengen bij een bewoner? Welke kwaliteit(en) heeft een coach daarvoor nodig en hoe gebruik je dit zelf in de adviesgesprekken?
Het begint voor mij met erachter komen wat de motivatie van de bewoner is om een gesprek met mij aan te vragen. De meeste bewoners zitten echt in een noodsituatie en willen die energierekening omlaag krijgen. Verder vind ik het heel belangrijk, dat ik niet als een schoolmeester ga vertellen wat het programma is en wat de bewoners allemaal verkeerd doen, dat werkt gewoon niet. Door de bewoners over hun problemen te laten praten creëer je als coach een vertrouwensband die erg belangrijk is om iets teweeg te brengen bij de bewoners. Vaak begin ik door te vragen welk probleem ze zelf graag opgelost zien worden, en daar komt dan regelmatig een half levensverhaal uit voort. Dat is fijn want op die manier leer je de persoon achter de bewoner met een energiekosten probleem kennen. Dat geeft mij als coach vervolgens de mogelijkheid om beter advies op maat te kunnen geven gebaseerd op de situatie van de bewoner.
“Laat de bewoners hun verhaal eerst doen, daar kun jij als coach op inhaken”
Bewoners voelen zich zo te horen snel bij jou op hun gemak om over hun dagelijkse leven en worstelingen te vertellen. Is dat direct zo, of moeten ze hiervoor nog over een drempel heen?
Er is een zekere drempel voor bewoners als ze ons uit willen nodigen. Deze verschilt natuurlijk voor iedere bewoner maar als de afspraak eenmaal gemaakt is, merk ik dat de bewoners ook echt over die drempel heen zijn. Ze zien in dat ik daar ben om te helpen en staan open voor de tips en adviezen die ik ze geef. Op die manier zorgen wij als coaches ervoor dat de adviezen blijven hangen en dat de bewoners er ook daadwerkelijk iets mee gaan doen.
Uit de praktijk weten we dat de taken van energiecoaches best intensief kunnen zijn, maar dat ze ook veel voldoening met zich mee kunnen brengen. Heb je een voorbeeld van hoe jij deze voldoening ervaart tijdens jouw werkzaamheden als energiecoach?
Zoals eerder al gezegd staat bij veel bewoners het water aan de lippen. Dus voor veel mensen is het naast het krijgen van advies en een bespaarbox ook erg fijn om een luisterend oor te hebben. De bewoners hebben een grote behoefte om hun verhaal te vertellen en kunnen het erg waarderen om iemand over de vloer te krijgen die dat kan bieden zonder gelijk alle fouten aan te wijzen.
Wat zijn de grootste uitdagingen waar jullie als energiecoachteam mee te maken hebben bij het aanpakken van energiearmoede in de gemeente Noordwijk?
Ik ben voornamelijk bij huurwoningen op bezoek geweest en daar is nog veel winst te halen. De ene woningbouwvereniging vindt duurzaamheid belangrijk en biedt haar huurders bijvoorbeeld zonnepanelen aan, terwijl er in andere gevallen nog veel zou kunnen gebeuren op het gebied van duurzame oplossingen. Als de woningbouwvereniging of de particuliere verhuurder niet direct iets voor de bewoner kan betekenen zorgt dat ervoor dat er nauwelijks opties zijn om grotere stappen te zetten richting een lagere energierekening en een duurzaam huishouden. Hierdoor worden huurders gelimiteerd tot het maken van relatief kleine aanpassingen zoals tochtstrippen of het lager zetten van de thermostaat . Maar iedere kleine aanpassing voor deze doelgroep is belangrijk, want ook kleine aanpassingen kunnen op de lange termijn grote bedragen besparen. Voor ons als energiecoachteam bestaat er dus ook de uitdaging om duidelijk te maken dat al deze kleine aanpassingen gezamenlijk een significant verschil kunnen maken onder de streep.
Kan je een voorbeeld noemen van een bezoek waarbij je de bewoner(s) echt hebt kunnen helpen bij het verlagen van hun energierekening en het verduurzamen van hun huis?
Recent ben ik bij iemand langs geweest waar de vloerverwarming doorliep naar de bijkeuken. Je kon de verwarming in de bijkeuken niet afzonderlijk uitzetten. Bovendien was de radiator in de woonkamer onklaar gemaakt. De bijkeuken was totaal niet geïsoleerd, geen dubbel glas en enkele muurtjes waardoor er veel warmte verloren ging. Natuurlijk kan ik als energiecoach tochtstrippen aanbrengen en andere kleine maatregelen toepassen, maar de belangrijkste maatregel zou zijn, het verduurzamen van de bijkeuken gebaseerd op de adviezen die ik aan de bewoner heb gegeven. Zo kan er overwogen worden om de verwarming lager te zetten, maar ook om de bijkeuken te isoleren voor zover dat mogelijk is. Ze gaf achteraf aan dat ze er zeker iets mee ging doen en dat ze er nog niet zo naar gekeken had, ze moest dit dan wel bespreken met haar particuliere huurbaas. Ook ben ik een situatie tegengekomen waarin de bewoner een gat van 20 centimeter in zijn dak had zitten omdat de oude ketel daar voorheen hing. Dat hebben we toen gelijk dicht kunnen maken want een gat in je dak is allerminst ideaal als je energie probeert te besparen. Daar was de bewoner heel erg blij mee.
"Bij elke bewoner valt er wel iets te doen om hen te helpen: van direct iets aanpassen tot advies voor de lange termijn."
Coco de Theije
