Vraag je als gemeenteambtenaar verandering van inwoners? Reken dan op weerstand van inwoners. Dat geldt ook voor veranderingen om de gemeente duurzamer te maken, zoals de energietransitie waar vooral bewoners zelf actie moeten ondernemen. Het goede nieuws is: er zijn manier om de weerstand te verminderen en inwoners mee te nemen in duurzame veranderingen.
Wat is weerstand?
Weerstand is een natuurlijke reactie. Mensen houden niet van verandering. Dit komt omdat we bepaalde natuurlijke behoeftes hebben en die komen door het veranderen van gedrag in het gedrang. Weerstand is hier een reactie op. Zo kunnen mensen weerstand uiten wanneer ze het gevoel krijgen dat ze ‘moeten’ veranderen, bijvoorbeeld omdat dit door anderen gezegd of verplicht wordt. We zagen in enquêtes dat mensen wel energiebesparende maatregelen wilden nemen voor het milieu en hun energierekening, maar niet van het gas af wilden, want dat moest van de overheid.
Is alle weerstand hetzelfde?
Nee, er zijn verschillende typen weerstand. In de psychologie worden drie typen onderscheiden:
Reactance
Reactance is weerstand tegen de verandering of boodschapper zelf. Mensen voelen zich beperkt in hun (keuze)vrijheid en autonomie. Ze hebben het gevoel dat hen iets opgelegd wordt. Ze gaan met hun hakken in het zand en bewegen niet mee. Dit is een emotionele reactie. Voorbeelden van reacties zijn: “Ik bepaal dit zelf”, “Waar bemoei je je mee?” of “Dat ga ik niet doen.”
Scepticisme
Daarnaast houden mensen niet van onzekerheid en willen ze er niet later achter komen dat ze de verkeerde keuze gemaakt hebben. Dit wordt scepticisme genoemd, want ze zijn letterlijk sceptisch. Mensen kunnen sceptisch zijn tegen de verandering zelf of naar de boodschapper. Ze hebben twijfels, geloven niet waar dit goed voor is, maar kunnen ook onzeker zijn over hun eigen kunnen. Ook kan het voorkomen dat mensen niet instemmen omdat er ook argumenten tegen het gedrag te verzinnen zijn. Scepticisme is een inhoudelijk reactie. Voorbeelden van reacties zijn: “Wat we hier doen tegen klimaatverandering heeft geen zin als China al die fabrieken blijft doorbouwen”, “Ik huur een woning dus ik kan weinig doen”.
Inertia
Ten derde houden mensen over het algemeen niet van veranderen, want dat kost meer energie en moeite dan blijven doen wat je altijd deed. Dit komt omdat je bewust over gedrag moet nadenken om het anders uit te kunnen voeren, in plaats van gedrag op de automatische piloot te doen (bijvoorbeeld gewoontes). Mensen houden hier niet van, want vroeger had je je energie hard nodig om te kunnen overleven. We zijn daarom gericht op het krijgen van energie en dit te behouden, niet op energie kwijt te raken. We stemmen daarom niet graag in met dingen waarbij we in actie moeten komen. Of we stemmen wel in, maar doen het uiteindelijk niet. Dit noemen we inertia en het is een passieve reactie. Voorbeelden van reacties zijn: “Ik doe het altijd al zo.”, “Ik heb hier geen zin in/tijd voor.” of “Ik wilde het wel doen, maar het is me niet gelukt.”
Hoe ga je hier als gemeente bij bewoners mee om?
Houd in je achterhoofd dat als je van bewoners verandering vraagt, je eigenlijk altijd te maken krijgt met weerstand. Het helpt om erachter te komen welk type weerstand dit is. Er zijn namelijk manieren om de weerstand te verminderen. Bij reactance werkt het goed om de weerstand te erkennen en om mensen keuzes te geven. Hierdoor voelen ze zich gehoord en krijgen ze het gevoel van autonomie terug. Bij scepticisme is het belangrijk om het geven van argumenten te vermijden. Je raakt in een inhoudelijke discussie met bewoners waar je vaak niet uitkomt. Beter is om bewoners garanties te geven, bijvoorbeeld door fysiek te laten zien dat iets wel werkt of dat een bepaalde keuze voordeel voor hen oplevert. Zijn bewoners niet in actie te krijgen? Maak het gewenste gedrag dan zo makkelijk mogelijk en knip het gedrag op in kleinere behapbare stukjes.
Meer weten of wil je een keer sparren over een specifieke casus?
Coco de Theije
