Zoals de bomen hun bladeren verloren, zo pelden wij de afgelopen herfst en wintermaanden ook de bladen van de Whole School Approach af: ieder bloemblad hebben we behandeld. Los van elkaar, maar ook steeds in brede context tot elkaar. Dat maakt de WSA namelijk zo sterk: een focus op alle domeinen van de school die van invloed zijn op het leren, maar altijd in onderlinge samenhang met elkaar. Hoe vertaalden we deze theorie tot de praktijk? En wat leren we hiervan voor de verdere toepassing van de WSA op lokale context?
Casussen uit de praktijk brengen ons verder
Binnen dit leertraject wordt niet enkel geleerd vanuit de theorie zoals over duurzaamheidscompetenties of tijdens een gastles door Prof. Dr. Arjen Wals. Maar we leren ook uit de praktijk én van elkaar; de eigen NDE praktijk dus. Want dat er kansen en mogelijkheden liggen om vanuit NDE de scholen een stap verder te helpen verduurzamen, dat bewijzen allerlei collega’s uit het GDO netwerk al met diverse voorbeelden.
We lieten ons inspireren op bezoek bij Natuurstad Arnhem door de opzet van hun DAS project, de Duurzame Arnhemse Scholen. DAS helpt scholen om duurzame thema’s een vaste, terugkerende plek te geven in het curriculum, en niet alleen als project voorbij te komen. Zij ondersteunen en ontzorgen scholen daarin door aanbod te verzamelen en aansluiting te zoeken bij de kerndoelen in het curriculum. Ook inspireerde CNME Maastricht met hun opzet van SPARK Zuid, een initiatief om samen te werken met verschillende partijen in de omgeving van de scholen. Van de NDE-hub in Natuurmuseum Brabant herkenden we de zoektocht hoe we het beste een school kunnen stimuleren zonder te overvragen. Wat is die gepaste stimulans, die uitnodigende vraag? Hoe sturen we op duurzame ontwikkeling in een context waarbij de tijd van scholen maar beperkt is?
Ook onze onderwijspartners hielpen ons op weg, zo zagen we bij Yuverta Tilburg hoe zij de WSA opvatten en hoe ze daar vorm aan geven in de school. Zij lichtten hun uitdagingen toe, en lieten ons ervaren hoe zij het gebouw, ondanks dat het een huur locatie is, optimaal duurzaamheid kunnen laten ademen. Van buiten verwacht je het niet maar van binnen ervaar je de school als zorgvuldig en zichtbaar duurzaam ingericht: van tweedehands treinbanken als zitplekken (leuk knipoog naar de Spoorzone waar de school in zit); de tweedehands kasjes als kleine ontmoetingsplekken, tot aan het vele groen. Bij het behandelen van het bloemblad Gebouw en Bedrijfsvoering hadden we in de ochtend al even stilgestaan bij het spanningsveld tussen de voetafdruk van de school en de educatieve waarde van de inrichting van het gebouw. Dat zagen we ook hier terug in de mooie wormenbak… met de grote sticker ”niet voeren”. In de praktijk bleek het groen afval dat gegeven werd door medewerkers en studenten toch niet altijd even groen/goed te zijn.
Pak de ruimte die er is
Een van de belangrijkste lessen die we meenemen is, zoals we vooraf ook aangaven, dat we niet alles weten. Dat brengt onzekerheid met zich mee. Maar een terugkerend inzicht is de kracht van vragen stellen om zo het denken te stimuleren en gezamenlijk te verkennen waar de kansen en mogelijkheden liggen. De WSA theorie kan al snel als groot en complex voelen, iets wat ver af kan staan van hoe een school in de praktijk werkt. Maar op elke school is ruimte om aan de slag te gaan met verduurzaming: of deze nu in het curriculum zit, in andere didactiek of in een onderdeel van de bedrijfsvoering verduurzamen.
NDE centra kunnen scholen helpen om die ruimte te verkennen en op maat vragen en advies te bieden. En die behoefte is er bij scholen, zo blijkt ook uit dit onderzoek van SME en Leren voor Morgen. Hieruit blijkt dat er meer ruimte is op scholen voor verduurzaming dan vaak gesteld wordt, en tegelijkertijd is de motivatie bij onderwijsprofessionals hoog om hier aan te werken. Dat is waar het NDE centrum een essentiële rol speelt ten aanzien de WSA: om scholen te helpen om de ruimte te identificeren en concrete acties op te zetten om te beginnen.
Een lerend netwerk
Deze winter gebruiken we om te leren, uit te wisselen en in de lente uit te groeien tot een lerend netwerk. Daar hebben we in Tilburg ook eerste concrete stappen in gezet: waar liggen onze sterken kanten, waar krijgen we energie van, wat is onze droom en wat hebben we nodig? We weten elkaar al te vinden, maar hoe houden we dit vast? In de laatste bijeenkomst gaan we hier op in.
Maar ook in de luwte van de winter, borrelt er van alles ondergronds dat op krachten komt en in de lente tot bloei zal komen. De basis ligt er voor een netwerk waar we leren van elkaar, tijd en ruimte maken voor elkaars vragen en ideeën, en we zijn benieuwd hoe dit er de komende tijd verder uit gaat zien.
Benieuwd naar meer? Als NDE-centrum en als school kan je zelf al veel leren over de WSA en jouw rol hierin. Lees hier het vorige artikel over het WSA leertraject. Lees hier het onderzoek over duurzaamheid in het onderwijs van SME en Leren voor Morgen.
Simone Kleinhout
