Salderen: hoe zit het en wat betekent het voor jou als gemeente?

Van salderen tot afbouwen, tot blijven salderen en tóch stoppen met salderen: Voor iedereen die de afgelopen tijd het nieuws rondom het salderen van de opbrengst van zonnepanelen niet heeft gevolgd, is dit de korte samenvatting.

Bij SME leiden we veel energiecoaches op in samenwerking met verschillende gemeenten. Mensen die vaak al erg betrokken zijn bij energiebesparing of zelf uit de doelgroep komen. Toch zien we dat ook zij het salderen vaak niet 100% begrijpen. Ook als professional zelf bij een gemeente is het best een complexe zaak om te begrijpen. Wanneer je als gemeente met energiecoaches werkt of op een andere manier bezig bent met de energietransitie is de kans groot dat salderen voorbij komt. In dit artikel leggen we uit hoe het salderen werkt, wat er komt kijken bij het stoppen met salderen en waarom dit voor jou als gemeente relevant is.

Waar komen we vandaan?

Om te snappen hoe salderen werkt is het goed om te weten hoe de energieprijs is opgebouwd. In 2021 kostte elektriciteit nog 23 cent all-in. De prijs bestond uit twee delen: de levering bepaald door de energieleverancier en de energiebelasting bepaald door de overheid. In die tijd was er energiebelasting en opslag duurzame energie, ook wel ODE genoemd. Deze laatste is nu afgeschaft, maar de kosten zijn opgegaan in de energiebelasting. De verdeling tussen de levering en de energiebelasting was ongeveer 1/3 en 2/3. We betaalden dus veel belasting over elektriciteit. Over de hele energierekening betaal je ook nog eens 21% btw. We betalen dus veel belasting over onze energierekening. Dat geldt ook voor gas, al is de verdeling wel wat anders.

De werking van saldering

Als je zonnepanelen hebt wek je elektriciteit op. Een deel van deze elektriciteit gebruik je direct, deze komt dus niet ‘op het net terecht’ en blijft ‘onzichtbaar’. Wat je niet direct gebruikt, komt op het net. De elektriciteit die je panelen in een jaar opwekken, mag je wegstrepen tegen de elektriciteit die je ergens dat jaar gebruikt. Dat jaar wordt bepaald door je energiecontract. Het hoeft dus niet 1 januari tot en met 31 december te zijn. Het kan ook 7 juli tot en met 6 juli zijn. Je mag zowel de levering als de energiebelasting tegen elkaar wegstrepen!

Je mag dus de groene stroom die je vraagt uit de grafiek ruilen tegen de gele stroom die je aan het net hebt gegeven. Per dag, maar ook gedurende het jaar.

Problemen voor de overheid: mislopen belasting en elektriciteitsprijs ging omhoog

Steeds meer mensen hebben zonnepanelen. Als we al die belasting per kWh weg zouden strepen liep de overheid dus veel belasting mis. De overheid noemde het salderen een subsidie, een tegemoetkomer om te stimuleren dat meer mensen zonnepanelen nemen. Die subsidie was niet meer nodig omdat de prijs van zonnepanelen sterk was gedaald en het een gemeengoed was geworden. Het afbouwen van het salderen was dus een actie voor en door de overheid. Deze actie is in betrekking tot het stukje energiebelasting, niet om de leveringskosten!

Problemen voor de leverancier: goedkope elektriciteit ruilen tegen dure elektriciteit

Naast de overheid die de subsidie van energiebelasting wil stopzetten , is er ook een andere reden om salderen te stoppen. We wekken elektriciteit op in de zomer, maar we gebruiken veel van die elektriciteit ook graag in de winter. Zeker de mensen die over zijn gegaan op all-electric. Echter kun je elektriciteit niet bewaren. De goedkope elektriciteit in de zomer (als er veel aanbod is daalt de prijs) mochten we wegstrepen tegen de dure elektriciteit in de winter (laag aanbod, prijs stijgt). De leveranciers hadden dus ook een probleem!

De elektriciteitsprijs ging daarom voor iedereen omhoog om dit verschil te betalen. Dus ook of eigenlijk juist voor de mensen die geen zonnepanelen hadden, want de levering en energiebelasting konden zij niet tegen elkaar weg strepen.

De oplossing: het salderen afbouwen!

De overheid wilde in zeven jaar het salderen gaan afbouwen. Beetje bij beetje gaan we wél energiebelasting gaan betalen over je kWh die je voorheen mocht weg strepen. Voor de leveringskosten vond de overheid 70% van het leveringstarief redelijk, later werd zelfs 80% genoemd. Het afbouwen ging dus alleen over de belasting. De verwachting was dat daardoor inwoners een prikkel kregen om zoveel mogelijk hun eigen stroom te gaan gebruiken en dat de thuisbatterij zijn opmars zou maken.

Maar omdat zonnepanelen eindelijk ook voor huishoudens met lagere inkomens interessant werden vonden ze het toch nog te vroeg om nu al de voordelen van het salderen te stoppen. Het salderen werd toch nog niet afgebouwd.

De huidige situatie

De leveranciers hadden gehoopt dat als het salderen werd gestopt we dus meer onze eigen energie gingen gebruiken. Dat was nu niet het geval, waardoor alle leveranciers hun eigen oplossingen hebben gekozen. Een oplossing die voor de gemiddelde bewoner echt niet meer te begrijpen, laat staan te vergelijken is. We zien leveranciers die hun vastrecht verhogen voor huishoudens met panelen, andere tarieven rekenen, geen lange contracten willen afsluiten, toch in periodes gaan salderen, of terugleverkosten gaan rekenen.

De terugleverkosten worden door de diverse leveranciers weer verschillend berekend. Er zijn leveranciers die plaatsen je in de schaal van het aantal kWh dat je mag salderen maar er zijn ook leveranciers die kijken naar alle kWh die je naar het net stuurt. De eerste variant is nog te begrijpen want dat gaat over het uitruilen van goedkope en dure kWh. Maar bij de laatste variant straf je alle mensen die nu of al lang geleden meer panelen hadden gekocht omdat ze groene stroom echt belangrijk vonden en zo iets wilden bijdragen aan een beter milieu. Bij deze terugleverkosten krijg je in flink wat gevallen amper iets, niets of sterker nog je mag geld mee brengen om het op het net te mogen zetten. In het onderstaande voorbeeld is zelfs te zien dat er in plaats van geld verdienen, betaald moet worden.

Hoe werkt dit in de praktijk?

We leggen het graag voor je uit middels een rekenvoorbeeld. Dit is een voorbeeld van een niet nader te noemen leverancier die bij de indeling van de schalen kijkt naar alles wat je naar het net brengt. Stel je panelen wekken 4500 kWh op. Je verbruikt 1350 kWh direct, dat is dus voor niemand zichtbaar. Dat betekent dat er 3150 naar het net gaat. Daarmee kom je in schaal 4 terecht (conform bovenstaande tabel).

• Opgewekte energie: 4500 kWh
• Direct verbruikte energie: 1350 kWh
• Leveringsprijs op het moment van schrijven: € 0,15 per kWh
• Terugleververgoeding: € 0,06 per kWh

1. Kosten om energie aan het net te leveren:
   Omdat je 3150 kWh teruglevert aan het net, kom je in schaal 4 terecht. De kosten hiervoor zijn:
   12 maanden × €29,− per maand = €348,− per jaar

2. Kosten per kWh voor teruggevraagde energie:
   Stel je vraagt 2000 kWh gedurende het jaar terug. Dan verdeel je de € 348,- kosten over deze 2000 kWh:
   Kosten per teruggevraagde kWh = €348,− / 2000 kWh = €0,174 per kWh

3. Vergelijking met de leveringsprijs:
   De leveringsprijs was € 0,15 per kWh. Dit betekent dat je € 0,024 extra betaalt per kWh:
   €0,174 per kWh − €0,15 per kWh = €0,024 extra per kWh

4. Terugleververgoeding voor extra teruggeleverde energie:
   Voor de extra 1150 kWh (3150 kWh - 2000 kWh) die je teruglevert aan het net, ontvang je een terugleververgoeding van € 0,06 per kWh:
   1150 kWh × €0,06 per kWh = €69,−

Duidelijke informatie over salderen voor een goed participatieproces

Voor gemeenten, energiecoaches en bewoners is dit een complexe situatie die vrij veel tijd kost om te snappen. Voor een goed participatieproces is het belangrijk om op de hoogte te zijn van relevante ontwikkelingen. Bewoners krijgen immers via het nieuws mee dat er nu ‘gedoe’ is rondom salderen. Dit kan leiden tot weerstand om zelf zonnepanelen te nemen of tot scepticisme. De onzekerheid van prijzen kan ook veel losmaken bij mensen, zeker mensen die al in een financieel moeilijke situatie zitten. Hoe ga je hier als gemeente mee om?

• Informeer energiecoaches die de wijken ingaan goed over salderen, zodat ze het kunnen uitleggen aan bewoners.
• Wees eerlijk naar coaches en bewoners over de onzekerheid van de situatie.
• Toon begrip voor alle emoties en eventuele weerstand die kan loskomen.

Over salderen valt nog veel meer te vertellen. Ook als we nog geen energiecoach traject in jouw gemeente doen, geven we graag een workshop voor energiecoaches specifiek over saldering. Neem daarvoor vooral contact op via onderstaande informatie.