Duurzame transities, zoals de energietransitie en circulaire economie, staan in gemeenten hoog op de agenda. Het zijn thema’s die leven bij ambtenaren, wethouders, in de raad en in de samenleving. In ons werk zien we echter vaak dat een gezamenlijk beeld van de verduurzamingsopgaven ontbreekt. Wat moet er eigenlijk gebeuren om de gemeente klimaatneutraal of circulair te maken? Een goede, toegankelijke vorm van monitoring zorgt ervoor dat de verschillende belanghebbenden dezelfde taal gaan spreken over duurzaamheid en dat er een gezamenlijk beeld ontstaat van wat er moet gebeuren.
In veel gemeenten wordt de voortgang van het duurzaamheidsbeleid vaak niet op structurele wijze gemonitord. Daardoor is het niet mogelijk om de raad en geïnteresseerde inwoners op een integrale manier te informeren over de stand van zaken. Raadsleden en geïnteresseerde inwoners ontvangen voortgangsinformatie daardoor vaak versnipperd, waardoor het overzicht en de samenhang tussen de verschillende thema’s en verschillende projecten ontbreekt.
We zien dat bijvoorbeeld in gemeenten waar we rekenkameronderzoeken uitvoerden naar het lokale duurzaamheidsbeleid. Een rekenkameronderzoek is één manier om te monitoren hoe het duurzaamheidsbeleid ervoor staat. Iedere ambtenaar heeft voor diens eigen onderwerp en projecten een beeld van de stand van zaken, maar een totaaloverzicht ontbreekt. Voor lokale duurzaamheidsinitiatieven of raadsleden wordt het dan al helemaal moeilijk om een beeld te krijgen, laat staan beleid bij te sturen.
Toch hoef je geen ingewikkelde monitoringsinstrumenten in te richten om zo’n gezamenlijk beeld te bewerkstelligen. We zetten een aantal tips op een rij voor een laagdrempelige en effectieve monitoring van duurzame ontwikkeling in je gemeente:
1. Bepaal samen wat gemonitord moet worden
Zorg dat je heldere afspraken maakt over de wijze van monitoring en die ook vastlegt. Daar kun je altijd op terugvallen. Een mooi voorbeeld van hoe we dat bij bijvoorbeeld bij een gemeente aanpakken is door stapsgewijs dit met de hele raadswerkgroep duurzaamheid en de wethouder te bespreken. Aan de hand van het vastgestelde ‘Plan duurzame ontwikkeling’ bepaalden we vervolgens indicatoren om de voortgang van het beleid te meten. Voorbeelden zijn het energieverbruik, de opwek van duurzame energie en de hoeveelheid groen in de gemeente. De ontwikkelingen binnen de verschillende duurzaamheidsthema’s gaven we weer in een jaarverslag. Zo ontvangen raadsleden en duurzaamheidspartners precies die informatie die ze nodig hebben om de voortgang goed in beeld te hebben en tijdig bij te sturen. De rapportage wordt daarna in een volgens het gezamenlijk bepaalde format opgeleverd. De onderwerpen zijn niet voor iedere gemeente hetzelfde, een andere gemeente wil wellicht de waterkwaliteit, duurzaam vervoer of energiearmoede in kaart brengen.
2. Voorkom versnippering of onduidelijkheid, communiceer helder en in één rapportage
Informeer de raad en andere betrokkenen genoeg over de voortgang. Zorg dat de informatie in een duurzaamheidsrapportage gebundeld en op een begrijpbare manier wordt gepresenteerd, in plaats van versnipperd in verschillende raadsinformatiebrieven. Dan raakt iedereen gegarandeerd het overzicht kwijt. Door ontwikkelingen visueel te maken zie je bijvoorbeeld in een oogopslag hoe je er voor staat. Communiceer zowel naar de raad als naar inwoners en bestaande initiatieven op een begrijpelijke manier. Dit zorgt voor een beter beeld van de situatie, de voortgang én draagvlak om samen verder te komen. Het helpt ook om een duurzaamheidsrapportage op een vast moment in het jaar te publiceren, bijvoorbeeld op SDG Action Day.
3. Kijk niet alleen naar de gemeentelijke organisatie, maar ook naar initiatieven uit de samenleving
Duurzame ontwikkeling kun je als gemeentelijke organisatie niet in je eentje realiseren. Daar heb je de samenleving bij nodig. Gelukkig zien we in veel gemeenten dat inwoners een duurzaam initiatief opzetten, zoals een energiecoöperatie of een buurttuin. Geef die initiatieven van inwoners, organisaties en ondernemers ook een plaats in je duurzaamheidsverslag en laat zien dat je ze waardeert en omarmt. Verhalen en ervaringen van actieve inwoners en initiatieven laten zien welke stappen door inwoners worden gezet en inspireren anderen om ook duurzame stappen te zetten. Als je die verhalen van inwoners niet in beeld brengt, mis je een belangrijk deel van duurzame ontwikkelingen in de wijken. Hierdoor kan draagvlak bij hen ook verminderen, doordat ze minder gezien worden. Hen een actieve rol geven in duurzaamheidsbeleid en -monitoring, kan juist voor een duurzame samenwerking en een betere band zorgen.
4. Wees creatief
Naast een papieren duurzaamheidsverslag zijn er veel andere manieren om de resultaten van je duurzaamheidsbeleid zichtbaar te maken. Wees creatief! Bijvoorbeeld door een fietstocht voor raadsleden en duurzaamheidspartners te organiseren langs ecologisch beheerd groen, of langs circulaire initiatieven. Op deze manier krijg je niet alleen een levendiger beeld van wat er al gebeurt, maar komen inwoners, initiatiefnemers en raadsleden ook dichterbij elkaar.
Meer weten?
Wil je ook aan de slag met monitoring van duurzame ontwikkeling in je gemeente? Plan dan nu vrijblijvend een kennismaking in. We kijken graag of we je kunnen helpen! Ben je benieuwd naar voorbeelden van duurzaamheidsverslagen die we voor gemeenten hebben gemaakt? Ook dan horen we graag van je!
Thijs van der Meulen
