10 maatregelen voor gemeenten: energietransitie en participatie

Van de Big Five, de vijf thema’s op het gebied van duurzaamheidsbeleid krijgt de energietransitie verreweg de meeste aandacht. Deze transitie is voor gemeenten dan ook een enorme uitdaging, maar tegelijkertijd ook een enorme kans. Gemeenten moeten een Regionale Energiestrategie (RES) maken en een transitievisie Warmte (TVW). Met deze twee documenten verkennen ze de richting naar een aardgasvrije samenleving en hoe we kunnen zorgen dat Nederland in 2050 energieneutraal is. Er worden wijken aangewezen die als eerste aardgasvrij worden en die krijgen 8 jaar de tijd om dat te bereiken. Per wijk wordt een wijkuitvoeringsplan (WUP) opgesteld. Maar hoe zorgen we dat de plannen die opgesteld en uitgevoerd worden geen eenrichtingsverkeer worden? Hoe kun je er voor zorgen dat je aansluit bij de wensen van bewoners? Wat zijn de beste maatregelen om bewoners mee te laten doen in de energietransitie? Wij hebben 10 maatregelen voor de energietransitie in jouw gemeente op een rij gezet.

10 maatregelen voor de energietransitie in jouw gemeente

Hieronder gaan we niet alle ideeën en mogelijkheden uit de verkenning van de RES en TVW opsommen. Hieronder vind je maatregelen die ertoe leiden dat inwoners uit jouw gemeente meedoen.

Gemeente: 

• Geef als gemeente het goede voorbeeld met het gemeentehuis en andere gemeentelijke gebouwen (zoals gemeentewerf, sporthallen e.d.) en zorg voor LED-verlichting in openbare ruimtes.
• Maak een duurzaam meerjaren onderhoudsplan (D-MJOP) waarin je planmatig het energiegebruik in al de gemeentelijke gebouwen aanpakt.
• Gebruik als gemeente zelf alleen duurzame energie, ook als dat iets duurder is.
• Laat je eigen voertuigen op een duurzame brandstof rijden of kies voor elektrische voertuigen.

Bewoners (koop en huur):

• Stimuleer kleinschalige energiebesparende maatregelen bij bewoners (RRE/RREW). 1,5% energie besparen per jaar kan niet zonder betrokkenheid van bewoners.
• Leid energiecoaches op die dicht bij inwoners staan en vanuit eigen ervaringen kunnen praten. Zij fungeren als betrouwbare spelers in de tussenruimte tussen beleid en bewoner.
• Stel een wijkuitvoeringsplan (WUP) samen met bewoners en andere betrokkenen op. Een aardgasvrij-workshop is daarvoor een goed startpunt.
• Selecteer met woningeigenaren en corporaties woningen die als voorbeeld kunnen dienen, maak goede afspraken met de bewoners.
• Organiseer collectieve inkoop van zonnepanelen (zelf of met een energiecoöperatie of wijkvereniging).

Huurders:

• Betrek huurders via de woningbouwcorporaties. Maak heldere prestatieafspraken met woningbouwcorporaties hoe de samenwerking rond energiebesparing, duurzame energieopwekking, energielabels van woningen en aardgasvrije wijken vorm krijgt.

Energiecoöperaties:

• Steun de opstart en doorontwikkeling van energiecoöperaties, zodat bewoners mede-eigenaar worden van de duurzame energieopwekking en meeprofiteren van de baten die daaruit voortkomen. (16% duurzame energieopwekking in 2023 is voor veel gemeenten een enorme opgave).

Energieloket:

• Iedere gemeente moet een energieloket hebben. Je kan de rol van het energieloket vergroten door ze actief bij de communicatie met bewoners te betrekken en door de energiecoaches te begeleiden die aan het loket verbonden zijn.

Verenigingen en stichtingen:

• Stimuleer sport-, muziek, gezelligheidsverenigingen, kinderboerderijen etc. om mee te doen om energie te besparen en waar mogelijk duurzaam op te wekken. Voor sport zijn er vanuit de sportbonden initiatieven hiertoe.
• Help deze clubs met hun energiebeheer als zij een actieve campagne naar hun leden opzetten. Leden die meebetalen aan LED-verlichting op de sportvereniging worden ook privé gestimuleerd.

Scholen:

• Vraag scholen om mee te doen met acties gericht op energiebesparing en energieopwekking. Via duurzaamheidsprogramma’s als Eco-Schools en Zon Zoekt Dak kan dit ondersteund worden met educatief materiaal.

Wijk- en buurtnetwerken:

• Organiseer challenges tussen bewoners (bijv. tussen studentenhuizen).
• Organiseer energieworkshops op wijkniveau.
• Ondersteun de start en ontwikkeling van buurtnetwerken die na willen denken hoe zij energie kunnen besparen en duurzaam kunnen opwekken.

Bedrijfsleven:

• Bied bedrijven de mogelijkheid tegen gereduceerd tarief een energiescan uit te laten voeren.
• Bied bedrijven, met name op bedrijventerreinen, een overzicht hoeveel zonnepanelen ze kunnen plaatsen en stimuleer om dat via de ondernemersvereniging collectief in te kopen en te plaatsen.
• Controleer de energiehuishouding bij bedrijven conform de wet Milieubeheer.
• Start een netwerk op van betrokken bedrijven die het voorbeeld willen geven (als gemeente weet je niet half wat er al allemaal gebeurt).

Overzicht:

• Zorg voor een goed dashboard zodat je kan zien hoe jouw gemeente ervoor staat.
• Zorg voor een webpagina of website waar de successen en meest recente ontwikkelingen in jouw gemeente zichtbaar zijn. Dit zijn je koplopers.

Benieuwd naar meer tips?

Onze adviseurs helpen je graag om op een praktische en creatieve manier aan de slag te gaan met de  energietransitie. Neem contact op met Frans te Braake als je meer wilt weten over onze aanpak: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.

* Lees hier het eerste artikel uit de reeks van de Big Five over duurzaamheidsbeleid